Marcin Berdyszak, Kijewski/Kocur, Leszek Knaflewski, Piotr Kurka, Ryszard Ługowski, Tomasz Sikorski, Marek Sobczyk, Robert Szczerbowski, Ryszard Woźniak - instalacje, malarstwo
aporia
- (staroż. filoz.)
trudność w rozumowaniu,
nie dająca się pozornie
przezwyciężyć
- gr.bezdroże; bezradność;
trudność.
(od:áporos- nieprzebyty;
trudny)
Wystawa "Aporie"
zbudowana jest z takich utworów sztuki, które są pułapkami i bezdrożami dla myśl-specyficznymi zagadkami powodującymi mnożenie się pytań bez odpowiedzi. Są pozornie niedostępne: nie mają wejścia ani środka, ale wciągają. Utwory takie nie dają się "zrozumieć", ale aktywizują jakiś szczególny rodzaj wiedzy. Są niejasne, wymykają się określeniom, nie poddają się żadnej trwałej interpretacji, a jednak wywołują jakiś rodzaj pewności i uczucie rozpoznania.
Dzieła sztuki o takim charakterze są najczęściej całościami wieloelementowymi, tworzącymi struktury wyspowe: ich poszcze-gólne elementy są rzeczywiste i rozpoznawalne, natomiast relacje między nimi ze zwykłą rzeczywistością nie mają wiele wspólnego. Takie struktury generują niewyraźną, ale silną sieć semantyczną pobudzoną różnymi impulsami. Pozornie hermetyczne, mogą wprowa- dzić odbiorcę w stan rezonansu z czymś bardzo ważnym, ale niepochwytnym: czymś jednocześ-nie bardzo bliskim i odległym-bo własnym, a nierozpoznawalnym.
Utwory takie, zmuszające do porzucenia wszelkiej umowności, pewników i referencji, a skłaniające do zaufania bezpo- średniości i wartości własnego przeżycia, są artystyczną analogią zenistycznych koanów - pułapek języ- kowych, zmuszją- cych umysł do chwilowego porzucenia "gmatwaniny pojęć" i całej kultury na rzecz zapośredniczonej Realności.
Radykalne wyjście może się jednak okazać odnawiającym powrotem. Pomiędzy wejściem i wyjściem, pomiędzy wiedzeniem i nie-wiedzeniem, w ciągłym ruchu od-do, jak na huśtawce, pojawia się szansa na doznanie tego, co tak bliskie, że niepochwytne: własnej tożsamości.
*
Dzieła-zagadki o koanicznej naturze pojawiają się rzadko i w twór-czości tylko nielicznych artystów. Na gruncie polskim pojedyncze utwory o takim charakterze zaczęły być widoczne w połowie lat 80. Lata 90 przyniosły kilkadziesiąt wybitnych dzieł tego rodzaju. Wystawa Aporie jest pierwszą chyba próbą ukazania specyficznego zjawiska w sztuce współczesnej. Autorami prezentowanych dzieł są: Marcin Berdyszak, Kijewski/Kocur, Leszek Knaflewski, Piotr Kurka, Ryszard Ługowski, Tomasz Sikorski, Marek Sobczyk, Robert Szczerbowski i Ryszard Woźniak.
Tomasz Sikorski ,Warszawa, 2001
