Aktualności

CYRYL POLACZEK

LOKATOR

KURATOR: FRANCISZEK SMORĘDA

BWA ZIELONA GÓRA, 11.10—3.11.2024

Pokoje są w najgłębszej i istotnej swej funkcji walką z przestrzenią.

Deborah Vogel

W artykule opublikowanym po raz pierwszy w Przeglądzie Społecznym w 1932 roku, pod tytułem „Mieszkanie w swej funkcji psychicznej i społecznej”, Debora Vogel metaforycznie opisuje współczesne jej mieszkania, przyglądając się, jak ich przestrzenne i formalne aspekty odzwierciedlają potrzeby lokatorów. Ewoluujące miasto jest dla Vogel materialnym odbiciem dynamicznych przemian intelektualnych, społecznych, politycznych oraz ekonomicznych. Według autorki, domy stanowią ucieczkę z pustej i nudnej przestrzeni świata, w której trudno się odnaleźć – to, co znajduje się poza ich granicami opisuje jako chaos. Jej słowa, naznaczone doświadczeniami gwałtownej industrializacji oraz nadciągającej destabilizacji sytuacji politycznej, można spróbować wyrwać z pierwotnych ram czasowych i przyrównać do prac Cyryla Polaczka. Chociaż powstanie tekstu Vogel od prezentowanych obrazów dzieli niemal wiek, to zdolność wytwarzania w jego ramach narracji dla aktualnych realiów przestrzeni mieszkalnych nie wydaje się być nie na miejscu. Postrzeganie mieszkań jako pożądanego schronienia w dobie narastającego zagrożenia to kolejne ogniwo łączące lata 30. XX wieku ze współczesnością. Niewątpliwie istotną kwestią w twórczości Polaczka jest zabawa kontekstami historycznymi, manipulacja skojarzeniami i cytatami z historii sztuki, w których znajduje potencjał do opowiadania o teraźniejszości.

Wystawa pod tytułem „Lokator” jest pierwszą indywidualną prezentacją prac Cyryla Polaczka w BWA w Zielonej Górze. Na ekspozycję składają się najnowsze obrazy uzupełnione przekrojowym wyborem prac artysty z ostatnich 10 lat. Sam tytuł wystawy został zaczerpnięty od niewielkiego obrazu, który przedstawia pająka wynurzającego się spomiędzy gęstego włosia zmiotki. Tego typu lokator to często przyczyna lęku, ale także pomyślny znak dla domu – podobno przynosi szczęście i zwiastuje dobrą fortunę. U Polaczka sprawy rzadko mają się jednoznacznie. Tytuł wystawy odnosi nas również do filmu Romana Polańskiego z 1976 roku, będącego ekranizacją powieści Rolanda Topora pod tytułem „Chimeryczny lokator”. O ile Trelkovsky, bohater filmowy i literacki, stopniowo pogrąża się w obłędzie, o tyle Polaczek wykorzystuje konwencje przewidzeń oraz niedopowiedzeń. Reżyseruje zamieszkiwane przestrzenie – przepełnia je absurdem, aranżując w nich niecodzienne sytuacje oraz czule uwiecznia chwile z bliskimi.

W najnowszych pracach Polaczka obserwujemy zapis codziennych scen: zapalania świecy, suszących się na sznurku skarpet, współdomowników oddanych lekturze. Cyryl nie byłby jednak sobą, gdyby pozostawił prozę życia nago, nie podszywszy jej odrobiną niepokoju, ambiwalencji, humoru. Na jednym z obrazów widzimy wnętrze mieszkania oddane w skali zbliżonej do rzeczywistej. To nawiązanie do twórczości Vilhelma Hammershøi’a, portrecisty i autora melancholijnych przedstawień duńskich wnętrz przełomu XIX i XX wieku. W obrazie Cyryla Polaczka odczujemy tak samo rodzaj nostalgii za minionym czasem, jak i jego zagięcie – wrażenie bezczasu. Na pierwszym planie, przy lewej krawędzi obrazu znajdują się płaszcze, namalowane przez Polaczka w chropowatym stylu malarstwa materii. Palta sugerują obecność innych osób – spoglądając w głąb obrazu zauważymy chłopca w fotelu, raczkujące dziecko, nogi osoby siedzącej na kanapie oraz kota obserwującego otoczenie. Polaczek zawiera w swoich obrazach nadrealistyczne skojarzenia, kamufluje lęki, ukrywa alegorie.

Podstawową figurą wystawy staje się zatem dom – rozumiany zarówno jako mieszkanie czy zamieszkiwana przestrzeń, ale także więzi, relacje, rodzinna bliskość. Przestrzeń galerii stała się jego tymczasową postacią, podzieloną na widmowe pokoje, w których znajdziemy grupy motywów powracające lub odkrywane na nowo. Możliwe, że prace, które oglądamy, otwierają kolejny transformatywny epizod w twórczości Polaczka, kojarzonego głównie z malarstwem pejzażowym. Architektura wystawy, korespondująca z kluczowymi dla prezentacji motywami, została zaprojektowana przez artystkę wizualną - Martynę Kielesińską. Aranżacja ekspozycji nie tylko wyznacza trasę jej zwiedzania, ale również stanowi próbę udomowienia przestrzeni wystawienniczej. Wytworzona w ten sposób mikro-rzeczywistość dialoguje z obrazami – staje się zbiorem elementów imitujących nasze prywatne otoczenia. Debora Vogel pisała, że w życiu współczesnego człowieka mieszkanie zaczyna pełnić funkcję krajobrazu – podobnie jak kiedyś natura, tak dziś miasto i jego elementy: fabryki, warsztaty, wnętrza, potrafią stymulować na poziomie intelektualnym, estetycznym i formalnym. W pracach Polaczka i realizacji Kielesińskiej odnajdziemy echo jej słów, jednocześnie przenosząc się do wewnątrz wspólnego imaginarium artystów
i do samego rdzenia ich praktyk twórczych.

Cyryl Polaczek (ur. 1989 r., Zielona Góra) – artysta wizualny, malarz, autor obiektów. Razem z Karoliną Jabłońską i Tomaszem Kręcickim współzałożyciel grupy Potencja. Studiował malarstwo w Akademiach Sztuk Pięknych w Gdańsku (2008–2010), Berlinie (2013) oraz Krakowie (2010–2014). Dyplom obronił w pracowni prof. Andrzeja Bednarczyka. Laureat nagrody głównej 11. edycji konkursu Artystyczna Podróż Hestii (2012). Laureat Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Młoda Polska” (2024). Mieszka i tworzy w Krakowie.

Cyryl Polaczek "Lokator"

Kurator: Franciszek Smoręda

Produkcja, komunikacja, identyfikacja wizualna wystawy: Karolina Spiak

Projekt architektury wystawy: Martyna Kielesińska

Wykonanie architektury wystawy: Bartek Buczek

Montaż wystawy: Tomasz Relewicz

Program edukacyjny: Małgorzata Dobrucka

Współpraca: Galeria Monopol

Podziękowania dla kolekcji 2M, Artura Nowaka-Gocławskiego (Dzikość Serca), Łukasza Rybaka, Zuzanny Sokalskiej oraz Roberta Wilka za użyczenie prac i możliwość pokazania ich na wystawie. 

1. Spacer z psem
   2024, olej na płótnie, 40 × 35 cm
   
   

2. Bugs Dark
   2019, olej na płótnie, 60 × 46 cm
   kolekcja prywatna
   
   

3. Niebo, żuk i książka
   2024, olej na płótnie, 200 × 160 cm
   
   

4. Bez tytułu
   2023–2024, olej na płótnie, 166 × 125 cm
   kolekcja prywatna Dzikości Serca
   
   

5. Książki i mucha
   2024, olej na płótnie, 46 × 38 cm
   
   

6. Czytelnik
   2023, olej na płótnie, 50 × 61 cm
   
   

7. Śmierć marynarza
   2023, olej na płótnie, 24 × 18 cm
   
   

8. Starzec i bobas
   2024, olej na płótnie, 150 × 180 cm
   
   

9. Pasek spada
   2024, olej na płótnie, 167 × 124 cm
   
   

10. Bugs Light
    2019, olej na płótnie, 60 × 46 cm
    kolekcja prywatna
    
    

11. Koń wchodzi po schodach
    2024, olej na płótnie, 244 × 295 cm
    
    

12. Czerwona książka
    2024, olej na płótnie, 160 × 200 cm
    
    

13. Zapalanie
    2023, olej na płótnie, 24 × 18 cm
    kolekcja prywatna
    
    

14. Czytelnik
    2024, olej na płótnie, 24 × 31 cm
    
    

15. Zielona książka, Martyna
    2024, olej na płótnie, 150 × 275 cm
    
    

16. Mieszkanie na Józefitów, Wit, Miron, Martyna i Kasza
    2024, olej na płótnie, 215 × 160 cm
    
    

17. Podwójne życie
    2024, olej na płótnie, 65 × 54 cm
    
    

18. Paski od spodni
    2024, olej na płótnie, 90 × 100 cm
    
    

19. Bobas
    (wspólnie z Martyną Kielesińską)
    2021, stal, 150 × 210 cm
    
    

20. Kafle
    2014, olej na płótnie, 58 × 49 cm
    
    

21. Die Welt
    2020, olej na płótnie, 47 × 58 cm
    
    

22. Lokator
    2019, olej na płótnie, 40 × 40 cm
    kolekcja prywatna
    
    

23. Suszenie skarpet
    2024, olej na płótnie, 65 × 54 cm
    
    

24. Kasza
    2022, olej na płótnie, 46 × 55 cm
    
    

25. Księżyc
    2019, olej na płótnie, 45 × 40 cm
    kolekcja prywatna 2M